Tydzień Mózgu 2004
w Krakowie
 
tydzień wiedzy o mózgu
organizowany w Uniwersytecie Jagiellońskim
w dniach: 15-21 marca 2004
 
15.03.2006, poniedziałek
prof. dr hab. Jerzy Vetulani
(Instytut Farmakologii PAN w Krakowie):
„ Nieprawidłowe myślenie: neurobiologia zaburzeń poznawczych ”
 
16.03.2006, wtorek
prof. dr hab. Anna Grabowska
(Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie):
„ Mózg w mocy hormonów ”
 
17.03.2006, środa
doc. dr hab. Janusz Heitzman
(Katedra Psychiatrii CM UJ):
„ Stres – zjawisko patologiczne czy fizjologiczne ? ”
 
18.03.2006, czwartek
dr Marek Binder
(Instytut Psychologii UJ):
„ Procesy pamięciowe w technice neuroobrazowania ”
 
19.03.2006, piątek
dr Dominika Dudek
(Katedra Psychiatrii CM UJ):
„ Depresja jako problem XXI wieku ”
 
20.03.2006, sobota
dr Michał Skalski
(Klinika Psychiatrii AM w Warszawie):
„ Tajemnice snu ”
 
21.03.2006, niedziela
prof. dr hab. Barbara Płytycz
(Instytut Zoologii UJ):
„ Dlaczego chorujemy ”
 
 
Miejsce i czas wykładów:
sala audytoryjna Instytutu Chemii UJ,
ul. R. Ingardena 3, II piętro.
 
początek: codziennie godz. 17:00

Elżbieta Pyza: "Zaglądanie do wnętrza mózgu" Dziennik Polski - Akademicki, 17.02.2007 (pdf, 176 kB)
 
Przekaż 1% podatku
 
Zobacz także:
"Tydzień Mózgu 2017 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2016 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2015 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2014 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2013 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2012 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2011 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2010 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2009 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2008 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2007 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2006 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2005 w Krakowie"
 

Sponsorzy:

Ministerstwo Nauki i Informatyzacji (Komitet Badań Naukowych),
The European Dana Alliance for the Brain.

Organizatorzy:

prof. dr hab. Elżbieta Pyza (Instytut Zoologii UJ),
prof. dr hab. Jerzy Silberring (Uniwersytet Jagielloński, Wydział Chemii),
prof. dr hab. Jerzy Vetulani (Instytut Farmakologii PAN w Krakowie)

Materiały z konferencji zostaną opublikowane w czasopiśmie „ Wszechświat ” Nr 1-3, 2004,
który dostępny będzie w sprzedaży podczas konferencji, przed i po każdym z wykładów.


Streszczenia wykładów

„ Dlaczego myślimy nieprawidłowo, czyli o neurobiologii zaburzeń poznawczych ”
prof. dr hab. Jerzy Vetulani

Funkcje poznawcze mają podłoże materialne i są tym doskonalsze, im bardziej złożony jest organ, bez którego istnieć nie mogą - mózg. Mózg ludzki jest najbardziej złożonym tworem w znanym nam wszechświecie. Dzięki tej złożoności stał się narządem zdolnym do wytworzenia świadomości. Ta złożoność: 100 miliardów neuronów, 800 miliardów komórek glejowych, rozbudowany (choć ledwie wydolny) system naczyń krwionośnych i ścisła lokalizacja funkcji psychicznych w korze, czyni z naszego mózgu niezwykle sprawne narzędzie do walki o byt, ale powoduje wielkie ryzyko wystąpienia uszkodzeń dramatycznie odbijających się na jego funkcji. Paradoksalnie, o funkcji mózgu dowiedzieliśmy się znacznie więcej badając mózg uszkodzony niż zdrowy. Wielkie zasługi położyli na tym polu XIX-wieczni neurochirurdzy, operujący guzy mózgu. Często też pomagały wypadki losowe. Dzięki nim wiemy, że uszkodzenie kory mózgowej, zwłaszcza odcięcie płatów skroniowych, w trwały sposób zmienia osobowość. Szczególnie groźne typy uszkodzeń mózgu prowadzące do upośledzenia procesów poznawczych, zaburzenia świadomości i myślenia to nieprawidłowości rozwoju w okresie embrionalnym, prowadzące do jego wadliwego wykształcenia oraz zmiany neurodegeneracyjne, zwłaszcza związane z wiekiem, prowadzące do zamierania komórek nerwowych. Spośród różnych typów zaburzeń powodujących nieprawidłowości myślenia omówimy niedorozwój umysłowy, niedorozwój społeczny, schizofrenie, zaburzenia pamięci związane z wiekiem i choroby otępienne. O ile przy chorobach rozwojowych, do których należy schizofrenia, mamy minimalne możliwości zapobiegania, a jedynie potrafimy korygować, lekami, chemiczne skutki tych zaburzeń, to powolnie postępujące uszkodzenia funkcji mózgu, związane z utratą neuronów i połączeń miedzy nimi w procesie starzenia, potrafimy, prawidłowym trybem życia i stałym umiarkowanym wysiłkiem fizycznym oraz intensywnym kultywowaniem działań intelektualnych, znacznie odsunąć w czasie lub zupełnie ominąć.

Powrót


„Mózg w mocy hormonów”
prof. dr hab. Anna Grabowska

O tym, że hormony płciowe wpływają na zachowanie się zwierząt i człowieka wiadomo od dawna. Przywykliśmy jednak sądzić, że wpływ ten dotyczy głównie zachowań seksualnych oraz procesów, które pozostają w jakimś związku z prokreacją. Jednak nawet codzienne obserwacje wskazują, że wpływ hormonów na zachowanie może mieć znacznie szerszy charakter. Wiadomo na przykład, że reakcje kobiet ulegają fluktuacjom w zależności od fazy cyklu w jakim się one znajdują. Ostatnio coraz więcej badań wskazuje, że hormony płciowe wpływają bezpośrednio na mózg modulując przebieg procesów psychicznych a tym samym i zachowania. Działanie to określa się jako aktywizujące. Dobrym modelem do tego rodzaju badań są kobiety, u których cyklicznie następują zmiany poziomu hormonów płciowych, związane z cyklem menstruacyjnym. Pewnych dowodów dostarczają również badania kobiet, u których stosuje się hormonalne terapie zastępcze, bądź po usunięciu jajników w wieku rozrodczym, bądź w wieku postmenopauzalnym, gdy samoistnie u nich następuje zahamowanie produkcji hormonów przez jajniki. Badania dotyczą również mężczyzn, u których bada się zarówno wpływ indywidualnego zróżnicowania poziomu hormonów, wpływ fluktuacji związanych z porami dnia i roku, jak też i wpływ patologii hormonalnych. Niektóre hormony (np. estrogeny) interesują badaczy również z punktu widzenia ich potencjalnych możliwości w zapobieganiu demencji. Coraz więcej danych wskazuje też, że estrogen może w pewnym stopniu chronić przed rozwojem choroby Alzheimera.

Powrót


„Stres zjawisko - patologiczne czy fizjologiczne ?”
dr hab. med. Janusz Heitzman

Wyniki badań nad stresem jakie były prowadzone w ciągu ostatnich 10 lat, a zwłaszcza te z dziedziny neurobiologii, neuroendokrynologii, patofizjologii, immunologii i genetyki oraz uwarunkowania diagnoz Zespołu Stresu Pourazowego (PTSD) i Ostrej Reakcji na Stres (ASD) podważają dotychczasowe spojrzenie na naturę stresu. Można kwestionować zarówno tzw. niespecyficzny charakter reakcji stresowej, podział na stres psychologiczny i fizjologiczny jak i istnienie tzw. eustresu (dobrego stresu). Zaczynają przeważać poglądy, że jest jeden stres, którego skutki są w równym stopniu psychologiczne co biologiczne. Stres jest zatem naturalną reakcją fizjologiczną o patologicznych konsekwencjach, którym człowiek nadaje bardziej przyjazne psychologiczne znaczenie. Przegląd wybranych aspektów zmian jakie następują w konsekwencji doznanego urazu uwidacznia, że stres jest procesem pobudzenia psychofizjologicznego, które poprzez patologiczne oddziaływanie na narząd końcowy wywołuje psychofizjologiczne reakcje stresowe (chorobę). Nie budzi wątpliwości stwierdzenie, że stres jest reakcją fizjologiczną a co więcej szkodliwą reakcją fizjologiczną. Jest fizjologicznym i patologicznym zjawiskiem, będącym odpowiedzią ustroju na bodźce i przynoszącym zagrożenie zdrowia. Równocześnie nie można zapomnieć, że przeżycie traumatycznego urazu, może stać się pozytywnym spoiwem zmieniającym i integrującym doznania afektywne, poznawcze i behawioralne.

Powrót


„Procesy pamięciowe w technice neuroobrazowania”
dr Marek Binder

W ostatnich dziesięciu latach nastąpił znaczny rozwój technik neuroobrazowania (PET, fMRI) oraz wzrost ich roli w badaniach nad neuronalnym podłożem funkcji psychicznych. Wśród przyczyn leżących u podstaw tego postępu można wskazać przede wszystkim na nieinwazyjność stosowanych metod obrazowania czynnościowego oraz możliwość jednoczesnego pomiaru aktywności całego mózgowia. Wykład prezentowany w ramach „Tygodnia Mózgu 2004 w Krakowie”, będzie zawierać przegląd wyników badań prowadzonych przy użyciu technik neuroobrazowania, dotyczących neuronalnych podstaw pamięci. Z bogatego dorobku badawczego zostaną wybrane i omówione wyniki badań dotyczących pamięci roboczej oraz pamięci długotrwałej: epizodycznej i semantycznej.

Powrót


„Depresja jako problem XXI wieku”
dr n. med. Dominika Dudek

Od kilkunastu lat niemal we wszystkich krajach Europy obserwuje się wyraźny i szybki wzrost liczby hospitalizacji z powodu depresji. Stwierdzane obecnie wyraźnie większe wskaźniki rozpowszechnienia depresji w porównaniu z dawnymi danymi to nie tylko wynik poszerzenia kryteriów diagnostycznych i większej wykrywalności stanów depresyjnych, ale również skutek rzeczywistego wzrostu liczby zachorowań. Współczesność przynosi ze sobą wiele zjawisk, które powodują większą podatność na wystąpienie depresji. Poza czynnikami społeczno-kulturowymi nie należy zapominać o coraz większym rozpowszechnieniu różnych związków chemicznych (w tym i leków) mających działanie depresjogenne oraz o znaczeniu wydłużenia średniej długości życia populacji i starzenia się społeczeństw.
Biorąc pod uwagę częstość zaburzeń depresyjnych i ich poważne konsekwencje dla chorych i ich otoczenia, istnieje potrzeba szerokiego popularyzowania wiedzy na temat tej choroby, aby dotknięci ją ludzie i ich otoczenie, uświadamiając sobie, że depresja jest uleczalna, wiedzieli gdzie i w jaki sposób szukać pomocy. W wykładzie przedstawiono rys historyczny opisu zaburzeń depresyjnych, współczesne zasady klasyfikacji, opartej na objawach klinicznych choroby, oraz zjawiska społeczne i kulturowe przyczyniające się do obserwowanego wzrostu zachorowań.

Powrót


„Tajemnice snu”
dr Michał Skalski

Dlaczego śpimy? Co dzieje się z nami pod-czas snu? Takie pytania nurtowały ludzi od bardzo dawna i nurtują po dzień dzisiejszy. Czy obecnie potrafimy już na nie odpowiedzieć? Spróbujemy poszukać tych odpowiedzi wchodząc w świat śpiących neuronów, synaps, neuroprzekaźników i substancji indukujących sen w świetle teoretycznych modeli regulacji mechanizmów snu i czuwania począwszy od pionierskich badań wiedeńskiego neurologa, barona Constantina von Economo, poprzez modele Jouveta, Borbely‘ego, a skończywszy na łączącym właściwie wszystkie poprzednie hipotezy modelu przełącznika sen/czuwanie Sapera. Podróż w głąb śpiącego mózgu i marzeń sennych stanowi próbę powiązania ze sobą szeregu zjawisk z zakresu neurobiologii, fizjologii, symboliki, psychoanalizy i historii. Przedstawione zagadnienia wyjaś-niające mechanizmy fizjologii snu, stanowią też wstęp do medycyny snu, a zarazem próbę rozwikłania jednej z tajemnic życia. Czy nieuchronna ingerencja coraz to nowszych, doskonalszych metod badawczych w mikroświat ośrodkowego układu nerwowego przyniesie odpowiedzi na nurtujące nas aspekty? Kto w przyszłości pozna sens snu - somnologowie, genetycy, psychoanalitycy, filozofowie, a może nikt, bo znów źle postawiliśmy pytanie?.

Powrót


„Dlaczego chorujemy ?”
prof. dr hab. Barbara Płytycz

W tradycyjnym ujęciu - funkcję walki z patogenami przypisujemy układowi immunologicznemu. Obecnie wiemy jednak, że tworzy on integralną całość z układem nerwowym i hormonalnym. Od harmonijnej współpracy tych trzech układów zależy nasze samopoczucie w zdrowiu i chorobie. Powstała więc nowa, dynamicznie rozwijająca się dziedzina wiedzy - immunoneuroendokrynologia. Uczeni, kładący nacisk na udział doznań psychicznych w zdrowiu i chorobie - nazywają swą dziedzinę psychoneuroimmunologią. Komórki układu odpornościowego (immunologicznego) wyspecjalizowały się w rozróżnianiu elementów (antygenów) obcych, w tym potencjalnie groźnych patogenów, od prawidłowych struktur własnych. Wstępne rozróżnianie: swój-obcy, odbywa się dzięki receptorom rozpoznającym szeroką gamę struktur molekularnych związanych z patogenami. Receptory takie są obecne na strategicznie rozlokowanych w organizmie komórkach uczestniczących w tzw. odporności wrodzonej, m.in. makrofagach. Precyzyjne rozróżnianie potencjalnie 1018 różnych antygenów jest domeną limfocytów, którym zawdzięczamy zdolność zapamiętania antygenu i jego sprawnej eliminacji przy kolejnej inwazji, dzięki czemu na wiele chorób zakaźnych zapadamy tylko raz w życiu. Limfocyty są więc odpowiedzialne za stopniową adaptację do środowiska dzięki nabywaniu odporności na występujące w nim patogeny, z którymi stykamy się w sposób naturalny lub sztuczny, podczas szczepień ochronnych. W trakcie reakcji na antygen obcy komórki komunikują się za pośrednictwem sygnałów rozpuszczalnych (np. cytokin), odbieranych nie tylko przez immunocyty, lecz również przez komórki układu nerwowego i endokrynnego, tak więc nasze ośrodki nerwowe są ‘informowane‘ o toczącej się walce z patogenem. I vice versa, immunocyty odbierają rozmaite sygnały ze strony układu neurohormonalnego, zatem funkcjonowanie układu immunologicznego jest zależne od aktualnego stanu układu neurohormonalnego. W konsekwencji, przejawy choroby (gorączka, senność, brak apetytu, złe samopoczucie) towarzyszące rozmaitym infekcjom mogą mieć różne nasilenie i czas trwania zależnie od naszego nastawienia psychicznego.

Powrót