Tydzień Mózgu 2012
w Krakowie
 
pod hasłem - „ Płeć mózgu ”
 
W tym roku start - poniedziałek, 12 marca
 
12.03.2012, poniedziałek
prof. dr hab. Anna Grabowska
(Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie):
„ Płeć mózgu ”
 
13.03.2012, wtorek
prof. dr hab. Piotr Wolski
(Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński):
„ Dwie dusze w jednym mózgu ”
 
14.03.2012, środa
dr hab. Małgorzata Kajta
(Zakład Neuroendokrynologii Doświadczalnej, Instytut Farmakologii PAN w Krakowie):
„ W jaki sposób występujące w środowisku substancje hormonalnie czynne wpływają na mózg? ”
 
15.03.2012, czwartek
prof. dr hab. Bogdan Wojciszke
(Wyższa Szkoła Psychologii Społecznej):
„ Psychologiczne różnice płci ”
 
16.03.2012, piątek
prof. dr hab. Jerzy Vetulani
(Instytut Farmakologii PAN w Krakowie):
„ Neurobiologia behawioru seksualnego ”
 
17.03.2012, sobota
prof. dr hab. Jacek Kuźnicki
(Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie):
„ Czy jon wapnia ma płeć? ”
 
18.03.2012, niedziela
prof. dr hab. n. med. Jolanta Rabe-Jabłońska
(I Katedra Psychiatrii oraz Klinika Zaburzeń Afektywnych i Psychotycznych, Uniwersytetu Medycznego w Łodzi):
„ Dlaczego kobiety częściej niż mężczyźni chorują na zaburzenia odżywiania (jadłowstręt psychiczny i bulimę) ”
 
 
Miejsce i czas wykładów:
Auditorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Kraków, ul. Krupnicza 33
 
początek: codziennie godz. 17:00

Elżbieta Pyza: "Zaglądanie do wnętrza mózgu" Dziennik Polski - Akademicki, 17.02.2007 (pdf, 176 kB)
 
Przekaż 1% podatku
 
Zobacz także:
"Tydzień Mózgu 2017 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2016 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2015 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2014 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2013 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2011 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2010 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2009 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2008 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2007 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2006 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2005 w Krakowie"
"Tydzień Mózgu 2004 w Krakowie"
 

Sponsorzy:

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego,
European DANA Alliance for the Brain.

Organizatorzy:

Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika,
Zakład Biologii i Obrazowania Komórki Instytutu Zoologii Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Instytut Farmakologii Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.

Komitet Organizacyjny:

prof. dr hab. Elżbieta Pyza (Instytut Zoologii UJ),
Prof. dr hab. Irena Nalepa (Instytut Farmakologii PAN),
Mgr Grzegorz Wojtczak (UJ).

Materiały z konferencji zostaną opublikowane w czasopiśmie " Wszechświat" Nr 1-3, 2012,
który dostępny będzie w sprzedaży podczas konferencji, przed i po każdym z wykładów.


Streszczenia wykładów

„Płeć mózgu ”
Prof. dr hab. Anna Grabowska
Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie ,
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej

Czy mózg ma płeć? Jeszcze całkiem niedawno, bo ok. 100 lat temu odpowiedź na to pytanie sprowadzałaby się do stwierdzenia, że mózgi kobiet, ze względu na ich mniejszą masę, mają znacznie mniejszy potencjał intelektualny. W drugiej połowie XX. wieku poglądy na ten temat zdominowała druga skrajna możliwość, zgodnie z którą kobiety i mężczyźni nie różnią się pod względem budowy i funkcji ich mózgów, a różnice płciowe w zachowaniach, skłonnościach, czy preferencjach są wyłącznie wynikiem oddziaływania czynników społecznych , m.in. różnic w sposobie wychowania. Jednocześnie, temat istnienia różnic płciowych stał się tematem tabu m.in. z powodu aktywności ruchów feministycznych dowodzących równości obu płci. Dziś, w dobie powszechnej dostępności badań neuroobrazowych, dysponujemy bardzo bogatą paletą dowodów wskazujących, że mózgi kobiece i męskie różnią się znacząco nie tylko co do ich ogólnej wielkości, ale także pod względem struktury i funkcji. Rozumiemy też lepiej, dlaczego mniejszy mózg nie musi być „gorszy” oraz w jaki sposób mózg kobiecy kompensuje „niedobory” wielkości. Coraz więcej też wiemy na temat związku różnic w architekturze funkcjonalnej i strukturalnej mózgu z intelektem oraz zdolnościami poznawczymi i reakcjami emocjonalnymi. W szczególności podejmuje się próby odpowiedzi na tak ciekawe pytania jak: czy kobiety i mężczyźni używają tych samych sieci neuronalnych do rozwiązywania różnych zadań (np. matematycznych czy angażujących emocje); czy rozwój i starzenie mózgu przebiega inaczej u dwojga płci; czy mózgi męskie i kobiece reagują inaczej na fizyczną atrakcyjność płci przeciwnej; czy płeć psychologiczna (natężenie kobiecości vs męskości) ma związek z funkcjami naszego mózgu; oraz dlaczego kobiety są bardziej empatyczne. W wykładzie autorka podejmuje próbę odpowiedzi na te i podobne pytania.

Powrót


„Dwie dusze w jednym mózgu ? ”
Prof. dr hab. Piotr Wolski
Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński

Najbardziej rzucającą się w oczy cechą budowy zewnętrznej ludzkiego mózgu jest jego symetria. Choć jednak anatomicznie półkule są prawie jednakowe, wiadomo, że wykazują zróżnicowanie czynnościowe. Dziewiętnastowiecznych uczonych intrygowała kwestia relacji między półkulami mózgowymi. Dominująca lewa odpowiadała za mowę, a z nią, uważano, większość władz duchowych charakteryzujących istotę cywilizowaną, podczas gdy prawa, podporządkowana, miała mieścić bardziej prymitywną cząstkę naszego jestestwa. Dwoistością półkul mózgowych tłumaczono m. in. spektakularne przypadki rozszczepienia osobowości. Gustaw Fechner spekulował, z˙e skutkiem przecie?cia włókien ła?cza?cych półkule mózgowe—gdyby człowieka poddanego takiej operacji dało sie? utrzymac´ przy z˙yciu — byłoby zdwojenie wszelkich wyz˙szych czynnos´ci psychicznych, prowadza?ce do pojawienia sie? dwóch niezalez˙nych, róz˙nia?cych sie? z czasem coraz bardziej, osobowości. Zakładał, że każda z półkul posiada takie same uczucia, predyspozycje, wiedzę i wspomnienia. Zdecydowanie nie zgadzał się z takim poglądem założyciel Brytyjskiego Towarzystwa Psychologicznego, William McDougall. Niedługo potem przeprowadzono pierwsze zabiegi przecięcia spoidła wielkiego mózgu u pacjentów, u których istniały po temu jednoznaczne wskazania medyczne. Z pewnym zaskoczeniem stwierdzono, że zgodnie z oczekiwaniami McDougalla, operacja ta prawie nie ma konsekwencji dla funkcjonowania psychicznego. Dopiero w latach sześćdziesiątych przeprowadzono kolejne zabiegi. Pacjentów badał Roger Sperry, który za te badania otrzymał w 1981 roku nagrodę Nobla. Tym razem okazało się, że w warunkach eksperymentalnych można zaobserwować intrygujące dysocjacje, bliższe dawnym przewidywaniom Fechnera. Badania Sperry’ego i współpracowników wzbudziły szerokie zainteresowanie i dały początek tak wielu popularnym nadinterpretacjom, że aż zagroziło to statusowi naukowemu badań nad asymetrią mózgu i czynnościowymi relacjami międzypółkulowymi. Wyniki uzyskiwane dzięki dostępności nowych metod badawczych, pozwalają jednak żywić nadzieję na pozytywny rozwój tej dyscypliny i uzyskanie rzetelnych, i wiarygodnych odpowiedzi na intrygujące pytania.

Powrót


„W jaki sposób występujące w środowisku substancje hormonalnie czynne wpływają na mózg ?”
Dr hab. Małgorzata Kajta
Zakład Neuroendokrynologii Doświadczalnej, Instytut Farmakologii PAN w Krakowie

Obserwowany ostatnio znaczny wzrost liczby przypadków autyzmu, zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) czy trudności w uczeniu się i agresji zwrócił uwagę badaczy i klinicystów na występujące w środowisku substancje hormonalnie czynne i ich możliwy wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego. Do tych substancji zalicza się trwałe zanieczyszczenia organiczne, których powstawanie wiąże się najczęściej ze spalaniem i utylizacją odpadów, obróbką tworzyw sztucznych względnie produkcją przemysłową. Wymienia się wśród nich m.in. dioksyny, polichlorowane bifenyle, pestycydy, fungicydy czy też składniki plastiku w postaci bisfenolu A (BPA) czy ftalanów. Dowiedziono, że oprócz zaburzania funkcji endokrynnych i działania jak „endocrine disrupting chemicals”, wiele z tych substancji upośledza neuroprzekaźnictwo i tworzenie sieci neuronalnych, a więc działa jak „neural disrupting chemicals”. Występujące w środowisku substancje hormonalnie czynne mogą przekraczać barierę łożysko-mózg, jednak wiedza na temat ich wpływu na układ nerwowy, zwłaszcza na wczesnych etapach rozwoju, jest niewielka. Obecnie istnieje pogląd, że egzogenne substancje hormonalnie czynne oddziałują głównie na centralne neurony monoaminergiczne, zwłaszcza zaś hamują rozwój neuronów dopaminergicznych, co może mieć znaczenie w etiologii chorób rozwojowych i wiązać się z upośledzeniem plastyczności mózgu, funkcji poznawczych i pamięci. Od niedawna za czynnik ryzyka wystąpienia autyzmu uważa się prenatalne narażenie na ftalany, które są składnikami plastiku i występują m.in. w materiałach podłogowych. Stwierdzono również silną korelację między poziomem ftalanów a pojawieniem się symptomów ADHD u dzieci w wieku 8-11 lat. Podobne obserwacje poczyniono analizując prenatalne narażenie na inny składnik plastiku, BPA. Coraz częściej szkodliwe działanie BPA jest też wiązane z zaburzeniem funkcji poznawczych i autyzmem, a ostatnio również ze schizofrenią. Podobnie jak w przypadku składników plastiku, wykazano związek prenatalnej ekspozycji na pestycydy z częstszym występowaniem autyzmu i ADHD, a także z upośledzeniem rozwoju psychoruchowego niemowląt obserwowanym głównie między 6 a 12 miesiącem życia. Ponadto, większość dostępnych danych wskazuje na szkodliwy wpływ prenatalnej ekspozycji na polichlorowane bifenyle, policykliczne węglowodory aromatyczne, polichlorowane dibenzo-p-dioksyny czy polibromowane difenyloetery na rozwój intelektualny i/lub psychoruchowy niemowląt i dzieci (od 6 miesięcy do 6 lat).

Powrót


„Psychologiczne różnice płci”
Dr hab. Bogdan Wojciszke
Wyższa Szkoła Psychologii Społecznej,
Wydział Zamiejscowy w Sopocie

Choć w potocznym przekonaniu i publicystyce psychologiczne różnice płci są ogromne, liczne badania psychologiczne przekonują, że faktyczna wielkość tych różnic mocno zależy od przedmiotu porównań. Różnice duże stwierdza się tylko w trzech dziedzinach – pod względem aktywności i sprawności motorycznej, agresji i seksu. Różnice umiarkowane stwierdza się w zakresie zachowań społecznych (komunikacja werbalna i niewerbalna) oraz w intensywności przeżywania uczuć (przede wszystkim negatywnych). W zakresie osobowości różnice z reguły są niewielkie, zaś nie stwierdza się różnic płci pod względem inteligencji, poczucia szczęścia czy sposobu sprawowania władzy.

Powrót


„Czy jon wapnia ma płeć ?„
Prof. dr hab. Jacek Kuźnicki
Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej, Warszawa

Jony wapnia pełnią wiele kluczowych funkcji w regulacji procesów komórkowych. Jedną z nich jest inicjacja skurczu mięśni przez wzrost stężenia wolnych jonów wapnia. Jony te biorą również udział w regulacji podziałów komórkowych, metabolizmu oraz w procesach związanych z uczeniem się i zapamiętywaniem. Zaburzenia w homeostazie jonów wapnia są przyczyną wielu chorób, np. niektórych nowotworów i chorób neurologicznych, osteoporozy, gorączki złośliwej, czy złośliwej hiperkalcemii noworodków. Niektóre z tych chorób występują z różną częstością u kobiet i u mężczyzn, mają też zależny od płci przebieg i inną odpowiedź na leczenie. W niektórych sytuacjach jony wapnia zachowują się inaczej u kobiet i u mężczyzn, co może być związane z różną wrażliwością procesów komórkowych na jony wapnia. Zaburzenia homeostazy wapniowej w komórkach mózgu są jedną z hipotez powstawania choroby Alzheimera. Zaburzenia pojawiają się albo w wyniku mutacji w takich genach jak preseniliny, co przyśpiesza pojawienie się tej choroby, albo w wyniku procesów starzenia. Większa częstość występowania choroby Alzheimera u kobiet może być skutkiem innej wrażliwości komórek mózgu u kobiet niż u mężczyzn na zaburzoną homeostazę wapniową. Można zatem twierdzić, że choć jon wapnia jest nijaki, to ujawnia „płciowość funkcjonalną”, czyli jego działanie może do pewnego stopnia zależeć od płci pacjenta.

Powrót


„Dlaczego kobiety chorują częściej niż mężczyźni na zaburzenia jedzenia ?”
Prof. dr hab. Jolanta Rabe – Jabłońska
Katedra Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Klinika Zaburzeń Afektywnych i Psychotycznych

Zaburzenia jedzenia: jadłowstręt psychiczny, bulimia psychiczna, napadowe objadanie się i atypowe zaburzenia jedzenia występują istotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Najbardziej niebezpieczne dla zdrowia somatycznego zaburzenie – jadłowstręt psychiczny rozwija się od 10- do 20 razy częściej u osób płci żeńskiej w porównaniu z płcią męską. Poza czynnikami ewolucyjnymi, psychologicznymi, środowiskowymi, społecznymi i kulturowymi poszukiwano przyczyn takiego stanu rzeczy w uwarunkowaniach biologicznych. Rozpoczęły się m.in. liczne poszukiwania genów odpowiedzialnych za wystąpienie tego zaburzenia. Historia tych poszukiwań jest bardzo interesująca, ale efekt niezadawalający. Ostatecznie można powiedzieć, że obecnie jest pewny model poligeniczny jadłowstrętu psychicznego, znaczenie ma więc współudział dużej liczby genów o małym efekcie działania. W dziedziczeniu wielogenowym pomiędzy genami dochodzi do interakcji lub sumowania się ich działania a czynniki środowiskowe mogą dodatkowo modulować ekspresję i wzajemne oddziaływanie między genami. Nie ma więc prostej zależności między genotypem a fenotypem. Większość przeprowadzonych badań wykazuje zwiększone ryzyko rozwoju zaburzenia wśród krewnych chorego, szczególnie I stopnia, wielokrotnie wyższy stopień zgodności zachorowania u bliźniąt monozygotycznych niż dizygotycznych. Brak 100% zgodności występowania zaburzenia u bliźniąt monozygotycznych zdecydowanie wskazuje na udział czynników środowiskowych. Próbowano nawet ocenić stopień odziedziczalności jadłowstrętu psychicznego i stwierdzono, że jest on równy 33-84%. Analiza sprzężeń wykazała, że istnieje kilka różnych loci w genomie człowieka związanych potencjalnie z zachorowaniem na zaburzenia jedzenia. Wykazano, że różne zaburzenia jedzenia mają sprzężenia z chromosomem 1,4,11,13 i 15. W rodzinach z przypadkami restrykcyjnego jadłowstrętu psychicznego wskazano na długie ramie chromosomu 1, gdzie obecne są m.in. geny receptora opioidowego delta (OPRD1) i genu kodującego receptor serotoninowy 1D oraz geny wykazujące w innych badaniach asocjacje z tym zaburzeniem. Przy pomocy analizy QuantitativeTrait Loci (QTL) stwierdzono w określonych rejonach silne sprzężenie z określoną cecha osobowości - obsesyjnością oraz z lękiem (rozumianym jako cecha). Badania asocjacyjne genów kandydujących, tzn. typowanie genów w oparciu o koncepcje biochemiczne związane z etiopatogenezą jadłowstrętu psychicznego (zaburzeniami w zakresie układu serotoninergicznego, noradrenergicznego, dopaminergicznego, hormonów i przekaźników modulujących łaknienie, funkcji neurotrofin, układu endokannabinoidowego, regulacji metabolizmu energetycznego, układu hormonalnego i immunologicznego ) niestety nie przyniosły jednoznacznych wyników, być może dlatego, że nadal nie wiadomo, czy stwierdzane dysfunkcje mają charakter pierwotny czy wtórny, tzn., wynikający z postępującego wyniszczenia. Nie znaleziono także odpowiedzi na pytanie dlaczego zaburzenia to istotnie rzadziej pojawia się u mężczyzn, jako, że w większości badań uczestniczyły wyłącznie kobiety. Przyjęcie koncepcji podatności powoduje, że nadal poszukiwanie różnic w częstości występowania tego zaburzenia między płciami koncentruje się na czynnikach pozabiologicznych.

Powrót

GALERIA

12 marzec 2012

13 marzec 2012

14 marzec 2012

15 marzec 2012

16 marzec 2012

17 marzec 2012

18 marzec 2012

Powrót