Tydzień Mózgu
organizowany jest od 1999 r. w Krakowie,
w ramach międzynarodowego Brain Awarness Week.
Impreza ta ma na celu zwrócenie
uwagi opinii publicznej
na zagadnienia związane z prawidłowym
i patologicznym funkcjonowaniem mózgu
oraz podkreślenie konieczności badań w tej dziedzinie
ze względu na duży wpływ zaburzeń w funkcjonowaniu mózgu na jakość życia.
Konferencja ma także na celu popularyzację nauki i stwarza możliwość do dyskusji
nad obecnym stanem wiedzy na temat mózgu.
Odbywa się w formie cyklu wykładów w których udział biorą:
neurobiolodzy,
neurolodzy,
studenci,
oraz uczniowie szkół średnich.
Komitet Organizacyjny:Prof. dr hab. Elżbieta Pyza
(Uniwersytet Jagielloński, PTP im. Kopernika);
Prof. dr hab. Irena Nalepa
(Instytut Farmakologii im. Jerzego Maja PAN, PTP im. Kopernika)
Program Tygodnia Mózgu 2025 w Krakowie
Pod tytułem
"POSTĘPY NEUROFARMAKOLOGII: W POSZUKIWANIU NOWYCH LEKÓW"
Wykłady będą organizowane w dniach 10 – 14 marca 2025
od godziny 17:00.
W budynku Auditorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Filmy z wykładami będą dostępne na stronie do tygodnia po wydarzeniu
Organizatorzy:
Komitet Organizacyjny:
10 marca 2025
prof. dr hab. Irena Nalepa (Zakład Biochemii Mózgu, Instytut Farmakologii im. J. Maja PAN)
Tytuł wykładu:
„Neurobiologiczne podłoże depresji i mechanizmy działania leków przeciwdepresyjnych: ewolucja strategii w poszukiwaniu nowych leków”.
Streszczenie:
Nie od dziś wiadomo, że depresja stanowi poważny problem zdrowia publicznego, który niekorzystnie wpływa nie tylko na jakość życia jednostki, ale też znacząco przyczynia się do globalnego obciążenia chorobami. Niejednorodność kliniczna, obserwowana wśród pacjentów depresyjnych, komplikuje i ogranicza możliwość dokładnego zdiagnozowania depresji. Stąd nadal jest stosowane podejście diagnostyczne oparte na objawach – symptomach schorzenia prezentowanych przez pacjenta. Etiologia i patofizjologia depresji jest od wielu lat przedmiotem zainteresowania wielu badaczy i wyniki szeroko zakrojonych badań są przedstawione w obszernej literaturze naukowej. Depresja jest postrzegana jako zespół neuropsychiatryczny charakteryzujący się stosunkowo subtelnymi zmianami komórkowymi i molekularnymi, zlokalizowanymi w złożonej sieci obwodów nerwowych, w różnych regionach mózgu. Te obszary mózgu podlegają dynamicznej neuroplastycznej adaptacji w odpowiedzi na różne rodzaje bodźców, neurohormonalnych i immunologicznych, pochodzących z wnętrza i z zewnątrz ośrodkowego układu nerwowego. Mózg jest centrum integracji sygnałów / bodźców odbieranych także z otaczającego środowiska zewnętrznego i stanowi swoiste "centrum dowodzenia" dla organizmu. W wykładzie zostanie zaprezentowany przegląd hipotez dotyczących powstawania depresji, które zostały wysunięte w oparciu o badania neurobiologiczne prowadzone w różnych modelach doświadczalnych. Wskazują one na zaangażowanie i zintegrowanie wielu szlaków neurotransmisyjnych, które odgrywają rolę w patofizjologii zaburzeń depresyjnych. Omówione zostaną kluczowe szlaki neurotransmisji, wpływ procesu zapalnego na funkcjonowanie mózgu, stres oksydacyjny, szlaki zaangażowane w reakcji na różne bodźce stresowe, rola neurotrofin, rola mikrobiomu i mikrobioty jelitowej w depresji. Prześledzony zostanie rozwój leków przeciwdepresyjnych opartych o modulowanie dostępności neuroprzekaźnika do komórki nerwowej oraz pojawiające się nowe terapie, ze szczególnym uwzględnieniem pacjentów z depresją oporną na leczenie klasycznymi lekami. Leczenie przeciwdepresyjne wykorzystujące dostępne obecnie leki, łagodzi objawy depresji poprzez złożone mechanizmy, które same w sobie nie do końca są zrozumiałe. Nowe kierunki poszukiwania leków, inne niż drogą modulacji przekaźnictwa monoaminergicznego, obejmują między innymi przekaźnictwo glutaminianergiczne, ketaminę, antyoksydanty, suplementację witaminy D, hamowanie stanu zapalnego, regulowanie mikrobioty jelitowej przez probiotyki oraz suplementowanie mikroelementów.
11 marca 2025
dr hab. Małgorzata Frankowska (Zakład Farmakologii Uzależnień,
Instytut Farmakologii im. J. Maja PAN)
Tytuł wykładu:
„Substancje Psychoaktywne i Mózg: Co Powinniśmy Wiedzieć o Uzależnieniach”.
Streszczenie:
Uzależnienie to poważny problem, który dotyka nie tylko osoby uzależnione, ale także ich bliskich. Osoby te borykają się z trudnościami zdrowotnymi, ekonomicznymi oraz społecznymi. Uzależnienie jest przewlekłą chorobą ośrodkowego układu nerwowego, związaną z dysfunkcją układu nagrody. Zaczyna się od sporadycznego zażywania substancji, które przekształca się w przymusowe, niekontrolowane ich przyjmowanie. Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia z 2021 roku, w ciągu ostatnich 10 lat liczba użytkowników narkotyków wzrosła z 240 do 296 mln (to 5,8% globalnej populacji dorosłych). Używanie narkotyków prowadzi do prawie 70% wszystkich powikłań zdrowotnych, w tym zgonów. Najczęściej stosowane substancje, obok alkoholu (283 mln) i nikotyny (61 mln), to marihuana (119 mln użytkowników), opioidy (60 mln), amfetamina (36 mln), kokaina (22 mln) i ekstazy (20 mln). Trudności w leczeniu uzależnienia związane są z wysokim ryzykiem nawrotu, nawet po długiej abstynencji, wywołanym przez bodźce związane z używaniem substancji, takie jak środowisko czy stres. Obecnie stosuje się dwie główne metody leczenia: farmakologiczne (detoksykacja, leczenie odwykowe, substytucja, blokada) oraz psychologiczne (terapie behawioralno-poznawcze, grupowe i indywidualne). Niestety dotychczasowe strategie leczenia nie są w pełni skuteczne, a ponad 50% osób wraca do nałogu w pierwszym roku po rozpoczęciu terapii. Dlatego kluczowe jest lepsze zrozumienie mechanizmów uzależnienia, które wpływają na nasz mózg.
12 marca 2025
prof. dr hab. Marzena Maćkowiak (Zakład Farmakologii i Biostruktury Mózgu,
Instytut Farmakologii im. J. Maja PAN)
Tytuł wykładu:
„Schizofrenia a działanie psychodelików”.
Streszczenie:
Schizofrenia jest chorobą neurorozwojową o podłożu genetycznym, ale pojawienie się objawów związane jest też z działaniem czynników środowiskowych. Bardzo często czynniki ryzyka wywołujące chorobę występują w okresie prenatalnym czy podczas dojrzewania w okresie adolescencji. Pierwsze objawy schizofrenii pojawiają się u młodych dorosłych, wcześniej u mężczyzn niż u kobiet. Uważa się, że u podłoża powstawania symptomów negatywnych czy poznawczych tej choroby leżą zaburzenia rozwoju połączeń synaptycznych w korze mózgu w okresie adolescencji. Leki stosowane w leczeniu schizofrenii są antagonistami receptora dopaminowego D2, ale szereg z nich hamuje też aktywność receptorów serotoninowych 5-HT2A. Z kolei agoniści receptorów 5-HT2A są to substancje mające działanie psychodeliczne. Należą do nich np. psylocybina, LSD. Wywołują one u zdrowych osób niektóre objawy przypominające schizofrenię. Efekt ten jest przejściowy, chociaż w niektórych przypadkach może prowadzić do rozwoju choroby. Psychodeliki mają pozytywny wpływ na rozwój i funkcjonowanie synaps, co wydaje się interesujące w kontekście zaburzenia neuroplastyczności obserwowanego w schizofrenii. Jednak zastosowanie psychodelików w terapii schizofrenii budzi szereg kontrowersji, ale dyskutowana jest możliwość ich użycia w bardzo niskich dawkach (mikrodawkowanie) w leczeniu niektórych symptomów schizofrenii np. negatywnych.
13 marca 2025
prof. dr hab. Katarzyna Starowicz-Bubak (Zakład Neurochemii,
Instytut Farmakologii im. J. Maja PAN)
Tytuł wykładu:
"Kannabidiol w walce z bólem i zaburzeniami afektywnymi: przełom czy placebo?"
Streszczenie:
Kannabidiol (CBD), związek pochodzący z konopi siewnych (Cannabis sativa), zyskuje coraz większe zainteresowanie w kontekście terapii bólu oraz zaburzeń afektywnych, takich jak depresja i lęk. W przeciwieństwie do tetrahydrokannabinolu (THC), CBD nie wykazuje działania psychoaktywnego (jest substancją neuroaktywną, ponieważ jednak wpływa na funkcjonowanie mózgu, choć nie psychoaktywną w tradycyjnym znaczeniu), co czyni go atrakcyjną opcją terapeutyczną. CBD oddziałuje na układ endokannabinoidowy (ECS), regulujący funkcje organizmu, w tym percepcję bólu, nastrój i reakcję na stres. Co więcej, moduluje także aktywność receptorów CB1 i CB2 oraz wpływa na układy serotoninergiczne i GABA-ergiczne, co może tłumaczyć jego potencjał przeciwbólowy i przeciwlękowy. Badania przedkliniczne wykazały, że CBD zmniejsza stan zapalny, hamuje sygnalizację bólową i poprawia nastrój. W modelach zwierzęcych potwierdzono jego skuteczność w terapii przewlekłego bólu neuropatycznego i stanów lękowych. Wyniki badań klinicznych są jednak mniej jednoznaczne. Część badań wskazuje na umiarkowane korzyści CBD w łagodzeniu bólu przewlekłego i redukcji objawów lęku, szczególnie w wysokich dawkach. Inne natomiast podkreślają efekty placebo lub brak istotnych różnic w porównaniu z grupą kontrolną. Rosnąca popularność CBD w mediach społecznościowych napędza ogromny „hype” wokół jego zastosowań terapeutycznych. Wiele publikacji podkreśla niemal cudowne działanie CBD, często niepoparte solidnymi dowodami naukowymi. Niestety, takie informacje często dominują w przestrzeni publicznej, przez co wartościowe i rzetelne treści są trudne do zauważenia. Tymczasem istnieją źródła, które opierają swoje publikacje na badaniach naukowych i opiniach ekspertów, jednak ich identyfikacja w zalewie dezinformacji bywa wyzwaniem. Dlatego niezwykle ważne jest krytyczne podejście do informacji zamieszczanych w mediach społecznościowych oraz ich staranna weryfikacja pod względem wiarygodności. Choć CBD ma potencjał terapeutyczny, jego skuteczność pozostaje zależna od dawki, drogi podania i rodzaju schorzenia. Ponadto brak standaryzacji produktów i ograniczone badania długoterminowe utrudniają jednoznaczną ocenę. Konieczne są dalsze badania kliniczne, które wyjaśnią optymalne zastosowanie CBD oraz wykluczą ewentualne efekty uboczne. Kannabidiol może okazać się przełomem w terapii bólu i zaburzeń afektywnych, jednak obecne dane sugerują ostrożne podejście do jego stosowania, szczególnie w kontekście medialnego szumu i dezinformacji.
14 marca 2025
dr hab. Katarzyna Głombik (Zakład Neuroendokrynologii Doświadczalnej,
Instytut Farmakologii im. J. Maja PAN)
Tytuł wykładu:
„Skąd mózg czerpie energię do pracy i jak można go wspomóc czyli czy nadeszła era biohackingu metabolicznego?”
Streszczenie:
Czy wiesz, że twój mózg to prawdziwa energetyczna potęga? Jego metabolizm to dynamiczny i ściśle regulowany układ, który równoważy zapotrzebowanie i podaż energii poprzez współdziałanie wielu szlaków molekularnych. Mnogość tych szlaków umożliwia szybkie zmiany źródła paliwa dla komórek w oparciu o dostępność substratu, poziom aktywności i czynniki związane ze stanem komórki. Podczas wykładu zabierzemy Cię w fascynującą podróż po świecie metabolizmu energetycznego mózgu w kontekście jego prawidłowego funkcjonowania. Ponadto, dowiesz się dlaczego metabolizm mózgu jest taki ważny i jak mechanizmy regulujące go zmieniają się w przebiegu wybranych chorób. W związku ze stale zwiększającą się długością życia dużym wyzwaniem jest długotrwałe utrzymanie mózgu w jego optymalnej kondycji, dlatego też podczas wykładu nauczysz się jak dbać o swój mózg - poznasz praktyczne wskazówki modyfikacji stylu życia (m.in. dotyczące ćwiczeń fizycznych, diety, zastosowania substancji ergogenicznych), które mogą wpływać pozytywnie na bioenergetykę mózgu, poprawiać jego wydajność czy też wspierać zdolności poznawcze.